Tərcüməçilərin və tərcümələrin hüquqlarının

hüquqi mühafizəsi və tərcüməçilərin

vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasının

praktik vasitələri haqqında

t ö v s i y y ə

1976-cı il noyabrın 22-də təhsil, elm və mədəniyyət məsələləri üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nayrobidə keçirilən on doqquzuncu sessiyasının Baş konfransında qəbul olunmuşdur.

Sənəddə deyilir:

a) «tərcümə» ədəbi, elmi, yaxud texniki əsərin – orijinal əsərin və ya tərcümənin kitab halında, jurnalda, dövri nəşrdə, yaxud hər hansı digər formada dərc olunmaq, yaxud teatrda tamaşaya qoyulmaq, kinoda, radio verilişlərində, televiziyada və ya hər hansı digər vasitələrdə istifadə edilmək üçün nəzərdə tutulmasından asılı olmayaraq – bir dildən başqasına çevrilməsi deməkdir;

b) «tərcüməçilər» ədəbi, elmi, yaxud texniki əsərlərin mütərcimləri deməkdir;

c) «istifadə edən» tərcümənin istifadəsi üçün yerinə yetirildiyi fiziki, yaxud hüquqi şəxs deməkdir.

Bu tövsiyyə:

a) hüquqi statusundan:

i) müstəqil tərcüməçi kimi;

ii) maaşla işləyən tərcüməçi kimi;

b) tərcümə edilən əsərin aid olduğu sahədən;

c) işlərin xarakterindən (tam, yaxud yarımçıq iş günü);

asılı olmayaraq bütün tərcüməçilərə şamildir.

...III. Tərcüməçilərin müəlliflik hüququna

dair Beynəlxalq konvensiyalara və

milli qanunvericiliyə görə istifadə

etdikləri hüquqların praktik

mühafizəsinin təmin olunmasına dair

t ə d b i r l ə r

4. Tərcüməçi və onun tərcüməsindən istifadə edən arasında yazılı saziş bağlanması arzu edilir.

5. Bir qayda olaraq, tərcüməçi ilə istifadə edən arasında münasibətləri müəyyənləşdirən müqavilələrdə və lazım gəldikdə bu qəbil münasibətləri müəyyənləşdirən hər hansı digər hüquqi aktda:

a) tərcüməçiyə hüquqi statusundan asılı olmayaraq ədalətli haqq ödəmək;

b) tərcüməçiyə, heç olmasa, o maaşla işləyən tərcüməçi kimi çıxış etdikdə satışdan, yaxud tərcümənin istifadəsindən əldə edilən vəsaitə proporsional surətdə avans verməklə – həm göstərilən vəsaitin miqdarından asılı olmayaraq, tərcüməçi onu geri qaytarmalı deyil – haqq ödəmək; ya tərcüməçiyə satışdan asılı olmayaraq, digər mükafatlandırma – belə sistem milli qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuşsa, yaxud qəbul edilmişsə, - müvafiq hesablanmış məbləğ ödəmək; ya da proporsional haqq kafi və ya məqbul olmadıqda ona ədalətli rekord məbləğ ödəmək lazımdır. Müvafiq ödəmə sistemi, müvafiq ёlkənin mövcud sistemi və lazım gəldikdə orijinal əsərin xarakteri nəzərə alınmaqla seçilməlidir;

c) lazım gəldikdə, tərcümədən istifadə müqavilə ilə müəyyən edilmiş normaları aşdıqda əlavə ödəmə nəzərdə tutmaq və s.